گزارش کوتاه- معرفی اولین رقم منوژرم هیبرید چغندرقند متحمل به ویروس عاملبیماری ریزومانیا (زرقان)

بیماری ریشه گنایی(rhizomania)  که به‏وسیله ویروس زردی نکروتیک رگبرگ چغندرقند (beet necrotic yellow vein virus =bnyvv) ایجاد می‏ شود نخستین بار در سال 1959 از ایتالیا و در سال 1375 از ایران (استان فارس) گزارش شد. این بیماری در سال های اخیر به تدریج در کشور گسترش یافته و امروزه کم و بیش در استان های چغندرخیز خراسان، فارس، آذربایجان غربی، اصفهان، کرمانشاه و سایر مناطق مشاهده می شود. از علائم مشخصه این بیماری می‏توان به کوچک و ضعیف ماندن ریشه اصلی و ظهور تعداد زیادی ریشک در انتهای ریشه و یا در تمام طول آن اشاره کرد. آلودگی شدید به این بیماری سبب کاهش قابل ملاحظه محصول می‏شود. چون کنترل بیماری به روش‏های زراعی مؤثر نیست، از این رو اصلاح ارقام مقاوم برای مهار بیماری و ادامه تولید چغندرقند مورد توجه خاص قرار گرفته است. اولین قدم در راه اصلاح ارقام مقاوم به بیماری یافتن منابع مقاوم در میان ژرم پلاسم‏های زراعی و وحشی چغندرقند می‏باشد. مؤسسه تحقیقات چغندرقند از سال 1377 اصلاح رقم مقاوم به این بیماری را در الویت برنامه‏های تحقیقاتی خود قرار داد. با بررسی منابع ژنتیکی طی سال‏های 79-77 در مزرعه آلوده ایستگاه زرقان (استان فارس )، منابع مقاومت شناسائی شد. در میان منابع ژنتیکی ارزیابی شده تحت شرایط آلودگی طبیعی و مصنوعی (گلخانه)، یک توده گرده افشان از مقاومت بیشتری برخوردار بود. پایه جدیدی از این ژنوتیپ به دست آمد که علاوه بر مقاومت بالا، از صفات زراعی و تکنولوژیکی خوبی نیز برخوردار بود. همین امر موجب انتخاب آن به عنوان پایه گرده افشان شد. در سال 81 از دو برنامه اصلاحی، 26 هیبرید تهیه شد. گرده افشان متحمل موردنظر، همراه با سایر والدهای پدری در این ترکیبات شرکت داشت. هیبریدهای حاصل طی چند سال، در آزمایش های مختلف و در چند منطقه تحت شرایط آلوده و سالم مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این آزمایش ها علاوه بر ارزیابی مقاومت هیبریدها، صفات دیگری نظیر عملکرد ریشه، درصد قند و برخی خصوصیات تکنولوژیکی موردبررسی قرار گرفت. یکی از هیبریدها در نتایج بررسی های به عمل آمده بسیار موفقت‏آمیز بود و رقم جدیدی از ترکیب ژنتیکی حاصل شد. هیبرید جدید در سال‏های 85-83 در حوزه عمل کارخانه های قند کشور در قالب طرح‏های تحقیقی و ترویجی نیز بررسی شد. تحلیل داده‏های حاصل‏از آزمایشات مزرعه‏ای نشان داد که رقم هیبرید جدید در مزارع آلوده نسبت به تمام ارقام منوژرم داخلی از قبیل رسول، شیرین، جلگه و گدوک که در سال‏های اخیر اصلاح و معرفی شده‏اند، برتر بوده و در برخی موارد در سطح ارقام مقاوم خارجی قرار گرفت. با توجه به اهمیت بیماری ریزومانیا در دسترس قرار گرفتن این رقم هیبرید گام بزرگی در جهت  قطع وابستگی به خارج و جلوگیری از خروج چشمگیر ارز از کشور می باشد.   خصوصیات ژنتیکی ،  ظاهری و زراعی رقم زرقان (هیبرید منوژرم متحمل به بیماری ریزومانیا) شرح خصوصیات ژنتیکی ،  ظاهری و زراعی رقم زرقان ردیف منوژرم، دیپلوئید و  نرمال متمایل به قندی نوع بذر،  پلوئیدی و تیپ 1 متحمل به بیماری ریزو مانیا صفت اختصاصی 2 کم عمق بودن شیارهای دو طرف ریشه ویژگی ظاهری ریشه 3 مناطق سردسیر (اوائل فروردین ماه) و معتدل ( نیمه دوم اسفند) زمان و مناطق مناسب کشت 4 مناطق سردسیر( نیمه اول مهر ماه) و معتدل ( نیمه دوم مهر ماه) زمان مناسب برداشت 5 مزارع آلوده به ریزومانیا 120 هزار و مزارع سالم 100 هزار بوته در هکتار تراکم مناسب بوته 6 180 روز طول دوره رشد 7 مزارع سالم در حد نیاز غذائی سایر ارقام  و مزارع آلوده 35-25 % بیشتر از مزارع سالم نیاز غذائی (کود نیتروژن) 8